Seminarski rad - Monetarne i javne finansije

POJAM I PRIRODA JAVNIH PRIHODA


Pod javnim ili društvenim prihodima podrazumevamo sva ona novčana sredstva koja služe društvenoj zajednici za podmirenje( pokriće ) javnih ili društvenih rashoda.
Prema tome, da bi organi društveno-političkih zajednica mogli da funkcionišu i da obavljaju svoje funkcije oni moraju da raspolažu određenim novčanim sredstvima-prihodima.
Dok su se ranije ovi prihodi javljali u naturalnom obliku dotle se oni u savremenoj privredi, gde vladaju robno-novčani odnosi, javljaju isključivo u novcu.
Država, kao i ostale društveno-političke zajednice, mogu da ostvare svoje prihode na razne načine.To zavisi u velikoj meri od produkcionih odnosa prema kojima se određuje i karakter janih prihoda.
Osnovni oblici javnih prihoda u savremenoj finansijskoj teoriji su porezi, takse, carine, parafiskaliteti i dr.Javni prihodi imaju javno-pravni karakter i služe za pokrivanje javnih rashoda, odnosno finansiranje javnih potreba.Važne karakteristike javnih prihoda su njihova obaveznost utvrđena na osnovu ustava i zakona, i njihov netržišni karakter.
Javni prihodi su novčana državna sredstva za finansiranje opštih i zajedničkih potreba.Na visinu i strukturu javnih prihoda deluju raznovrsni politički, socijalni, ekonomski i drugi faktori u pojedinim zemljama.Javni prihodi se pretežno formiraju putem raspodele i preraspodele nacionalnog dohodka.Klasična teorija je poreze, takse i prihode od javne imovine posmatrala kao normalne, redovne, javne prihode, kojima treba pokrivati redovne javne rashode.Savremena finansijska teorija pored klasičnih javnih prihoda i jani dug, emisiju novca i druge oblike javnih prihoda, prihvata kao normalne, redovne javne prihode.
Savremena teorija daje prednost klasičnim oblicima javnih prihoda, posebno porezu kao osnovnom obliku javnih prihoda, a javni dug, emisiju novca i dr. Po pravilu koristi kao dopunske javne prihode, koji služe za pokrivanje javnih rashoda i ostvarenje ciljeva fiskalne i ekonomske politike u različitim fazama privrednih ciklusa.
Javni dug postaje redovan izvor javnih prihoda modernih država.Uvođenju ekonomske i finansijske politike, savremena država nastoji da uskladi realan rast javnih prihoda sa rastom nacionalnog dohodka i društvenog proizvoda.Na visinu i strukturu javnih prihoda utiču javne funkcije, ekonomska moć države i konkretni ekonomski odnosi.
Javni prihodi se koriste za finansiranje raznovrsnih državnih aktivnosti.Javni prihodi se izražavaju u novcu i služe za pokrivanje troškova opšteg karaktera u jednogodišnjem periodu.Državni ili javni prihodi se razlikuju od privatnih prihoda, odnosno, prihoda fizičkih lica i prihoda pravnih lica.
Javni prihodi su u funkciji ostvarivanja ciljeva politike državnih i drugih upravnih organa.Oni su značajna osnovna institucija državnih finansija.Javni prihodi su deo novostvorene vrednosti, a njihova upotreba ne ugrožava postojeću imovinu.Proširivanjem državnih aktivnosti, povećavaju se potrebe za raznim oblicima javnih prihoda.
Sistem javnih prihoda predstavlja skup raznovrsnih instrumenata i izvora koje koristi država za finansiranje javnih potreba.Javni prihodi se ostvaruju na osnovu oporezivanja, prihoda javnih preduzeća, upotrebe državne imovine, naknada za usluge državnih organa, javnog duga i dr.


Klasifikacija javnih prihoda


Podela javnih prihoda vrši se na osnovu različitih kriterijumuma.Cilj joj je podela na osnovu izvesnih specifičnih osobina kako bi se moglo pristupiti lakše proučavanju javnih prihoda.Ipored znatnih razlika koje postoje u finansijskoj teoriji pri klasifikaciji javnih prihoda većina zemalja prihvatila je sledeću podelu:

§ Redovni i vanredni javni prihodi,
§ Javno-pravni i privatno-pravni prihodi,
§ Originalni i izvedeni (derivatni) prihodi,
§ Prihodi od stanovništva i pravnih lica,
§ Povratni i nepovratni prihodi,
§ Namenski i nenamenski prihodi,
§ Prihodi u novcu i prihodi u naturi,
§ Prihodi centralne i lokalne vlasti
§ Katastarski i tarifni

Redovni i vanredni javni prihodi

Na osnovu kriterijuma vremena, javni prihodi se dele na redovne i vanredne.Redovni prihodi se ubiraju kontinuirano svake godine iz ekonomskih izvora koji se redovno obnavljaju.Ovi javni prihodi služe za finansiranje redovnih javnih rashoda.Redovni javni prihodi su porezi, takse i dr.Na osnovu redovnih javnih prihoda se formiraju i rezervni fondovi za neplanirane javne potrebe.
Vanredni javni prihodi se ne pojavljuju kontinuirano u budžetu, već povremeno radi finansiranja vanrednih javnih potreba-vanredni porezi, javni zajmovi, reparacije i sl.U modernim finansijama je prisutno sve veće korišćenje ovih prihoda, posebno javno duga, kao instrumenta državne intervencije.

Javno-pravni i privatno-pravni prihodi

Kriterijum za ovu podelu javnih prihoda je imovinsko-pravna razlika između njihovih izvora.Javno-pravni prihodi su javni prihodi iz dodataka i imovine fizičkih i pravnih lica.Javno-pravne, odnosno fiskalne prihode, država ubira prisilnim putem na osnovu svog fiskalnog suvereniteta.
Osnovno obeležje fiskalnih prihoda je njihov dažbinski karakter, odnosno prinuda i obaveznost u uvođenju i ubiranju prihoda.
Obveznik poreskinh prihoda ne dobija direktnu protiv-naknadu na osnovu plaćenih obaveza.Plaćanje takse je povezano sa direktnom protivnaknadom upravnog organa.
Privatno-pravni prihodi su oni koje država i druga javna tela ostvaruju iz sopstvenih privrednih preduzeća ili iz svoje imovine.

Originalni i izvedeni prihodi

Kriterijum ove podele javnih prihoda je sticanje prava na javne prihode u odnosu na obveznike i nosioce dohodka.Originalne ili izvorne prihode država ostvaruje na osnovu prava vlasništvai sopstvene ekonomske aktivnosti.Pozicija države u ostvarenju originalnih prihoda je različita od položaja ostalih ekonomskih objekata.
Izvedeni javni prihodi su oni koje država ubira silom zakona od svojih građana, oporezivanjem dohodkafizičkih i pravnih lica.

Prihodi od stanovništva i pravnih lica

Kriterijum ove značajne podele su subjekti od kojih se ubira javni prihod.Prihodi od stanovništva predstavljaju prihode koje plaćaju građani iz sopstvene imovine ili dohodka za finansiranje javnih potreba.Prihodi od stanovništva su porez iz ličnog dohodka od vršenja različitih delatnosti, porez na prihod od imovine i imovinska prava, porez na prihod od zarada, takse, doprinosi i dr.
Prihodi od pravnih lica se ubiraju od privrednih preduzeća, zadruga, finansijskih institucija i dr.Ovi javni prihodi za finansiranje javnih potreba se prikupljaju na osnovu zakonskih propisa i dogovornih obaveza.Obveznici prihoda od pravnih lica su preduzeća i preduzetnic, koji ih plaćaju iz ostvarenog dohodka ili ukupnog prihoda.

Povratni i nepovratni prihodi

Javni prihodi, po pravilu, imaju bespovratni karakter.Obveznici plaćanja javnih prihoda imaju srazmernu koristu njihovom trošenju za finansiranje javnih potreba.Nepovratni javni prihodi se ne vraćajunjihovim obveznicima.
Povratni javni prihodi su dogovorni ili prinudni javni zajmovi.Posle određenog vremenskog perioda država ima obavezu da vrati ove prihode njihovim obveznicima sa pripadajućom kamatom.U strukturi javnih prihoda savremenih država povratni prihodi imaju značajnu ulogu.

Namenski i nenamenski prihodi

Namenski prihodi su državni prihodi sa unapred utvđenim namenama.Ovi javni prihodi imaju tačno utvrđenu namenu trošenja sredstava.Umodernim finansijama prisutna je tendencija jačanja uloge namenskih javnih prihoda.
Nenamenski prihodi se koriste za podmirenje raznovrsnih javnih potreba bez unapred utvrđene namene.Javni prihodi su pretežno nenamenskog karaktera.

Prihodi u novcu i prihodi u naturi

Javni prihodi se u savremenim finansijama na osnovu poreza, doprinosa, taksa, javnog zajma i dr. Ubiraju po pravilu u novcu.
Javni prihodi u naturi su nasleđe i pokloni od fizičkih i pravnih lica i pojedine obaveze plaćanja u naturi.Pokloni su slučajni i neredovni javni prihodi i modernim finansijama

Prihodi centralne i lokalne vlasti

Na osnovu ove podele razlikujemo javne prihode teritorijalnih jedinica kao pžšto su, federacije, regioni, opštine i dr.Ova podela je jako značajna kako zbog finansijsko-tehničkog karaktera, tako i zbog osetljivosti i složenosti političkih i ekonomskih odnosa između teritorijalnih jedinica.

Katastarski i tarifni

Na osnovu kriterijuma tehnike prikupljanja poreza, razlikujemo katastarske i tarifne poreze.Katastarski porezi se određuju na osnovu objektivnih podataka iz javnih katastarskih knjiga.Tarifni porezi se zasnivaju na unapred nepredviđenim podacima o uvozu, proizvodnji i dr.Tarifni porezi se naplaćuju po poreskoj tarifi.

Porezi


Svakoj državi za zadovoljenje zajedničkih potreba bilo da su opšte ili kolektivne potrebna su odgovarajuća materijalna sredstva.Ova sredstva mogu se pribavljati na različite načine i mogu se crpeti iz različitih izvora.Kao osnovni i najznačajniji izvor prihoda u skoro svakoj zemlji javljaju se porezi.Moderna država je u suštini poreska država, koja preko poreza preraspodeljuje veliki deo nacionalnog dohodtka i na osnovu raznovrsnih efekata oporezivanja , ostvaruje ciljeve fiskalne, socijalne, ekonomske i razvojne politike.
Kroz istoriju su se menjali načini i oblici ispoljavanja poreza, ali se porez uvek javljao.Porez je u antičko doba predstavljao prisilno davanj, dok se u feudalizmu porez posmatra kao poklon ili pomoć.
Porez je obaveza koju poreski obveznici plaćaju državi bez ikakve neposredne nadoknade.To je deo dohodka koji zajednica oduzima na osnovu svog državnog odnosno finansijskog suvereniteta.Država to čini u cilju prikupljanja sredstava za podmirivanje kolektivnih potreba.Poreska obaveza ne može se izbeći, jer je plaćanje poreza opšta obaveza koja se nazisi od dobre volje građana, nego se zasniva na zakonskoj snazi, jer ako poreski obveznik neplati porez izvršiće se prinudna naplata.
Karakteristika poreza je u tome što plaćanje poreza ne daje pravo ni na kakvu neposrednu protivnaknadu licu koje plati porez.Istina, poreski obveznik koristi javne službe, javna dobra u opštoj upotrebi i druge uslove koje mupruža zajednica, ali to korišćenje ne zavisi od visine poreza niti uopšte od plaćanja poreza.
Osnovne karakteristike poreza kao najvažnijeg oblika janih prihoda su prinudnost davanja, davanje bez direktne protivnaknade, davanje iz dohodka, ređe iz imovine, naplata u novcu .Poreska obaveza proističe iz pripadnosti jednoj državi, jer porez pod određenim uslovima plaćaju i strani državljani, izuzev diplomatskih predstavnika na bazi reciprociteta.
Prinudno davanje je prva karakteristika poreza jer porez uvodi država na osnovu svog finansijskog suvereniteta.Poreski obveznici po zakonskim propisima moraju izvršiti svoje obaveze u određenom roku.Davanje bez direktne protivnaknade je druga karakteristika poreza.Porezi predstavljaju davanje iz dohodka, a ređe iz imovine.U savremenim finansijama naplata poreza se vrši u novcu, a samo izuzetno u naturi.
U savremenoj državi svi poreski prihodi slivaju se u zajednički budžet i koriste za podmirenje kolektivnih potreba.Sredstva prikupljena iz pojedinihvrsta poreza nemaju namenski karakter, pa moderna država nije obavezna da objašnjava poreskom obvezniku u koju će svrhu da koristi porez.
U toku istorijskog razvitka društva ciljevi oporezivanja su se menjali.Uraznim društveno-ekonomskim formacijama za objašnjavanje ciljeva oporezivanja uzimali su se razni elementi i služili su različiti kriterijumi.
Dugo vremena se smatralo da je oporezivanje jedan od glavnih instrumenata pomoću koga javna vlast obezbeđuje svoje prihode.Prma tome cilj oporezivanja bio bi obezbeđenje finansijskih sredstava državi i drugim javnim telima za finansiranje njihovih funkcija.


Principi oporezivanja

Oporezivanje predstavlja oduzimanje jednog dela dohodka od poreskih obveznika u korist države i drugih javno-pravnih organa.To je vrlo složen proces i to kako ekonomski i finansijski tako i socijalni.Proces oporezivanja prouzrokuje razna dejstva.Ona se javljaju već kod prikupljanja poreza, a isto tako i prlikom trošenja sredstava prikupljenih putem poreza.Kako oporezivanje znači oduzimanje dela dohodka ono prouzrokuje izvesne posledice koje se reflektuju na tržištu proizvoda i usluga.Ukoliko je oporezivanje dohodka veće, utoliko se više smanjuje kupovna moć poreskih obveznika , ali ne treba shvatiti da će doći do proporcionalnog smanjenja traženja svih roba.
Dejstvo oporezivanja može da bude i pozitivno u odnosu na poreske obveznike.Veći intezitet oporezivanja može da utiče stimulativno na poreskog obveznika u smislu preduzimanja mera u cilju racionalizacije rada i povećane produktivnosti.Na taj način smanjuju se i ublažuju posledice poreskog tereta.
Svaki građanin je obavezan da državi srazmerno svojim sposobnostima i ekonomskim mogućnostima, plaća odgovarajući porez.Poreska obaveza treba da bude poznata poreskom obvezniku i regulisana zakonskim propisima.Porez treba da se naplaćuje u najpovoljnijem momentu za poreskog obveznika.Poreska administracija mora imati najniže troškove.
Dovoljnost sredstava podrazumeva da se preko sistema oporezivanja i ostalih izvora, obezbede neophodna sredstva za pokriće javnih rashoda.Po ovom principu veću važnost imaju ukupni javni prihodi od određenih vrsta prihoda.
Ekonomski principi imaju posebno mesto u modernom funkcionalnim finansijama, jer porezi, po pravilu, ne ostvaruju neutralne efekte.Oporezivanjem se deluje na ekonomski položaj poreskih obveznika, odnosno, smanjenje njihove kupovne snage.Prema ekonomskim načelima, metod oporezivanja u jednoj državi treba da bude stabilan, da se vodi računa da on ne ugrožava egzistenciju zajednice i poreskih obveznika, odnosno da ne unose poremećaj u normalne privredne procese.Ovo ujedno i znači da porez ne treba da bude visok.
Ovu grupu poreskih načela čine,princip efikasnosti, princip umerenosti poreskog opterećenja, princip izbora poreskog izvora, princip fleksibilnosti, princip stabilnosti poreskog sistema..
Uvođenje poreza navodi poreske obveznike da promene svoje ponašanje.Poreski obveznici preduzimaju mere da umanje svoju poresku obavezu ili da se te obaveze potpuno oslobode.Za vođenje uspešne poreske politike važno je ispoštovati princip umerenosti poreza u pogledu visine opterećenja koje pogađa obveznike.Ovaj princip oporezivanja nalaže da porezi ne budu previsoki, jer ako obveznik smatra da nisu umereni, to će uticati nepovoljno na njegovu volju za rad i razvijanje delatnosti kojom se bavi.
Danas se smatra da se ravnopravnost u oporezivanju postiže primenom neposrednih poreza i progresivnim poreskim stopama.Pri utvrđivanju poreske politike vodi se računa o tome da porezi budu pravedni.Pravednim se smatra ono oporezivanje koje je opšte i ravnomerno raspoređeno na sve poreske obveznike.Pravednost pri oporezivanju predviđa da se porezi moraju plaćati prema opštim objektivnim pravilima koja se smatraju razumno pravednim, i smatra se da bi poreze trebalo plaćati prema koristi koju obveznici imaju od poreza.Iako je ovo shvatanje oporezivanja zanimljivo, ono je u praksi vrlo teško sprovodljivo.Mnogo je prihvatljivije drugo shvatanje prema kojem bi porez trebalo plaćati u zavisnosti od mogućnosti plaćanja koje ima poreski obveznik.To znači da poreski obveznici sa istom platežnom moći treba da plaćaju isti porez, kao i da se poreski različito trete obveznici koji imaju različitu platežnu moć.Platežna moć proističe iz ekonomske snage poreskih obveznika, a meri se dohodkom, imovinom ili potrošnjom.
Jako bitna karakteristika oporezivanja je i ta da odredbe poreskih zakona treba da budu jasne i precizne.Zakonske formulacije treba da budu jasne u toj meri da ih može razumeti i obveznik koji nema posebno obrazovanje.





Elementi oporezivanja

S obzirom da je porez jedna veoma složena kategorija vezana za čitav niz ekonomskih,političkih,finansijskih,socijalnih, etičkih i drugih momenata, javlja se potreba za njegovo raščlanjavanje na određene elemente.Na taj način lakše je sagledati složenu poresku problematiku.U tom cilju postoje određeni elementi oporezivanja.

Predmet na koji se porez plaća
Lice koje plaća porez-poreski obveznik
Osnovica za obračunavanje poreza i
Poreska stopa

Predmet oporezivanja-je ekonomsko faktično stanje koje služi kao povod zakonodavcu za razrezivanje nekog konkretnog poreskog oblika.Kao predmet oporezivanja služe najčešće imovina, dohodak i promet.Imovina predstavlja izvesnu svojinu na stvarima ili pravima.Dohodak se ostvaruje zajedničkim i ličnim radom, vršenjem i obavljanjem prometa.Predmet oporezivanja mogu da budu i razne poslovne transakcije-berzanski poslovi, nasleđa, pokloni i dr.
Poreski obveznik-je fizičko ili pravno lice koje poseduje imovinu, ostvaruje dohodak i obavlja promet, a koji je zakonom određen kao poreski obveznik.Kao poreski obveznici javljaju se građani, radne organizacije, pa i određene ustanove.
Poreski obveznik ne mora uvek da vrši sam uplatu poreza.Često poreski propisi predviđaju da umesto poreskog obveznika porez uplati neko drugo lice.Tako, na primer kad privatne zanatlije obavljaju usluge na koje se plaća porez na promet dužno je lice kome je izvršena usluga da prilikom isplate računa obustavi odgovarajući porez na promet i da ga uplati preko banke u korist državne kase.Tako se pored poreskog obveznika javlja i poreski platilac.
Poreski platilac je lice koje stvarno plaća porez bez obzira da li je poreski obveznik ili ne.
Poreski destinator, je ono lice fizičko ili pravno koje zaista plaća porez i snosi poreski teret.Poreski destinator se javlja u slučajevima prevaljivanja poreza od strane poreskih platilaca na druga lica.Tako na primer kad proizvođači ukalkulišu porez u prodajnu cenu proizvoda ili cenu usluga, poreski obveznik prevaljuje porez na kupca proizvoda ili korisnika usluga.Kupac robe ili korisnik usluge je u tom slučaju poreski destinator.
Poreska osnovica je baza na koju se primenjuje određena poreska stopa u cilju obračunavanja poreza.Kao poreska osnovica mogu da služe imovina,dohodak, prinos itd.Poreski obveznici mogu da budu pojedinci ili domaćinstva.Poreska osnovica zavisi od poreskog sistema koji je usvojen u određenoj društvenoj zajednici.Regulisana je propisima kojima se uvode određene vrste poreza.Kao osnovica doprinosa na dohodak iz poljoprivrede služi katastarski prihod u jednoj godini ili kod samostalnih zanimanja prihod ostvaren za godinu dana.
Poresku osnovicu dužan je da utvrdi u svakom pojedinom slučaju poreski organ.On to vrši na osnovu prijave poreskog obveznika i drugih elemenata.Poreska osnovica je često istovetna sa predmetom oporezivanja kod neposrednih poreza.
Poreska stopa.Pored poreskog obveznika i poreske osnovice poreska stopa predstavlja jedan od bitnih elemenata pri razrezivanju poreza.Ona predstavlja veličinu poreskog tereta izraženog, po pravilu u procentu od poreske osnovice.Poreska stopa može da bude proporcionalna i progresivna.
Proporcionalna stopa nije u zavisnosti od veličine dohodka ili imovine koji se oporezuju, ona je opšta i uvek ista.
Progresivna stopa raste sa povećanjem poreske osnovice, ona može da raste blaže ili oštrije sa porastom osnovice.Znači, da je promenljiva.Uporedo sa povećanjem obima dohodka ili imovine kao poreske osnovice raste i poreska stopa.Na određenom nivou veličine dohodka ili imovine prestaje porast progresivne stope.Apsolutna progresivnost bila bi neophodna, nerealna pa čak i apsurdna jer bi suviše visoka poreska stopa paralisala zainteresovanost poreskog obveznika i uticala bi destimulativno na njegovu delatnost.

Poreski sistem

Poreski sistem je skup zakonskih propisa, normi i poreskih oblika jedne zemlje u određenom vremenskom periodu.Poreski sistem predstavlja deo ekonomskog sistema preko koga država ostvaruje fiskalne,socijalne , ekonomske i razvojne ciljeve.Politika korišćenja poreskih instrumenata radi realizacije javnih ciljeva predstavlja poresku politiku jedne zemlje.Poreski sistem je institucionalna osnova i instrument poreske politike preko koje se deluje na preraspodelu dohodka, privrednu stabilnost i razvoj.Poreski sistem je rezultat istorijskog i društveno-ekonomskog razvoja.Kroz poreski sistem kao deo fiskalnog sistema održava se političko i društveno-ekonomsko uređenje.

Poreski sistem može da se sastoji iz jednog poreskog oblika –poreski monizam ili više poreskih oblika-poreski pluralizam.

Poreski monizam-sistem koji predviđa samo jedan,jedinstven porez.Poreski monizam u praksi nije moguće ostvariti, pa se u savremenim poreskim sistemima primenjuje poreski pluralizam.Ovaj sistem sadrži više instrumenata i poreskih oblika.Usistemu pluralizma i više poreskih oblika lako je sprovoditi elastičniju politiku stimulacije određene grane, oblasti, delatnosti, već prema potrebama društveno-ekonomskog razvoja.Ovaj sistem sve više dobija na značaju razvojem ekonomsko-političkih, socijalnih i drugih ciljeva oporezivanja, uz već poznati čisto fiskalni cilj.Ovu grupu poreza čine dve velike skupine direktnih i indirektnih poreza.

U direktne poreze spadaju:
§ Porez na imovinu
§ Porez na dohodke
§ Porez na prinos na kapital

U indirektne poreze spadaju:
§ Porez na promet
§ Carine
§ Trošarine
§ Monopolski porezi


Sistem oporezivanja se razlikuje od jedne do druge države zbog primene različitih poreskih instrumenata.Poreski propisi se razlikuju kako u pogledu ciljeva, tako i u načinu zahvatanja ekonomske snage obveznika.Najvažnije ekonomsko pitanje u jednom privrednom sistemu je u suštini, kako utvrditi ekonomsku snagu obveznika.
Poreski sistemi savremenih država međusobno se razlikuju ne samo u odnosu na sastavne elemente, nego i u pogledu učešća pojedinih poreskih oblika u strukturi javnih prihoda fiskalnog karaktera.Navedene razlike nastaju zbog različitih faktora, od kojih su najvažniji sledeći:
Razvijenost privrede-u razvijeni zemljama veće učešće u strukturi javnih prihoda imaju porez na dohodak i porez na imovinu, s obzirom na visok dohodak po glavi stanovnika.Učešće ovih poreskih oblika u manje razvijenim zemljama je znatno niže.Uovim zemljama veće učešće imaju porezi koji pogađaju potrošnju, odnosno porez na promet i akcize.
Društveno-ekonomsko uređenje-u zemljama sa razvijenim tržišnim privredama poreska politika se vodi na način da se obezbedi optimalnost u ostvarivanju alokativnih ciljeva.U nerazvijenim tržišnim privredama kod oporezivanja prometa propisan je veliki broj različitih poreskih stopa, kao i brojna poreska oslobođenja.Udeo poreza koji se prikupi od stanovništva uglavnom je beznačajan.
Fleksibilnost pojedinih poreza-uz predpostavku da se poreske stope i poreske olakšice ne menjaju,na promene u strukturi poreskog sistema utiču promene u privrednim kretanjima, u uslovima inflacije koja se u većoj ili manjoj meri javlja u većini zemalja.
Struktura radne snage- najefikasniji mehanizam za naplatu poreza na dohodak fizičkih lica je naplata ovog poreza u momentu isplate, odnosno po odbitku.Međutim ,to nije moguće kad veliki broj lica obavlja samostalno svoju delatnost, i u tom slučaju porez plaća na osnovu rešenja nadležnog poreskog organa.U zemljama gde je veći udeo lica koja samostalno obavljaju delatnost, udeo poreza na dohodak fizičkih lica je relativno manji.
Stepen otvorenosti ekonomije-U zemljama koje nastoje da ostvare što veće učešće spoljnotrgovinskog sektora u društvenom proizvodu vodi se računa o poreskom sistemu, i to u smislu uvođenja poreskih oblika koji će pospešivati izvoz.
Ufinansijskoj teoriji postoji dilema kod oporezivanja dohodka fizičkih lica po pitanju određivanja poreskog obveznika.Nime, postavlja se pitanje da li je to pojedinac, ili zajednica kojoj pripada,porodica, brak ili domaćinstvo.Različiti su odgovori na ovo pitanje.Poreskim propisima naše zemlje kao poreski obveznik određen je pojedinac, odnosno, primenjuje se individualno oporezivanje.U ovom slučaju pružaju se poreske olakšice za bračnog druga i izdržavane članove porodice.Sistem ovakvog načina oporezivanja je administrativno jednostavniji od zajedničkog oporezivanja, pa se može primetiti tendencija širenja njegove primene.
Sistem zajedničkog oporezivanja podrazumeva oporezivanje zajedničkog dohodka svih članova unutar porodice, supružnika ili članova domaćinstva, u zavisnosti od toga o kakvoj je zajednici reč.U zemljama u kojima se primenjuje zajedničko oporezivanje takođe se pružaju određene olakšice kojima se nastoji da se ublaži dejstvo poreske progresije na zajednički dohodak.Olakšice se pružaju u vidu odbitka od dohodka ili poreskog kredita.
U savremenim fiskalnimsistemima nema dileme da dobit pravnih lica treba oporezivati zasebnim porezom.Ovo iz razloga što je u društvima kapitala koncentrisana velika ekonomska snaga koja je nezavisna od ekonomske snage akcionara.Ako su akcionari fizička lica, dohodak koji je propisan njima oporezuje se porezom na dohodak, dok se dobit akcionara-pravnih lica oporezuje porezom na dobit.Ovim načinom oporezivanja, dividende, odnosno udeli, dvostruko su oporezovani, prvi put na nivou društva porezom na dobit, i drugi put na nivou akcionara-porezom na dohodak fizičkih lica kao prihod od kapitala.

Zaključak


U pojedinim finansijama porezi su glavni izvor javnih prihoda i najznačajniji instrument fiskalne, socijalne, ekonomske i razvojne politike.U funkcionisanju finansijskog i privrednog sistema, prisutna su raznovrsna i složena dejstva oporezivanja.Porezi postaju snažan instrument preraspodele nacionalnog dohodka.Fiskalna presija utiče na otklanjanje socijalno-ekonomskih razlika.Porezima se deluje na izmenu privredne strukture, odnosno, na razvoj određenih grana i grupacija, razmeštaj privrednih kapaciteta, zaposlenost, cene i dr.Savremena država porezima utiče na potrošnju, štednju, investiciije, uravnoteženje trgovinskog i platnog bilansa.
Mere poreske politike utiču na integraciju preduzeća, tehničko tehnološki progres, obezbeđenje sredstava za potrebe razvoja i dr.Savremene teorije odbacuju tezu liberalizma o neprihvatljivosti mešanja države u regulisanje privrednih tokova.Državna intervencija je neophodna u ekonomskim odnosima između privrednih subjekata, radi korekture u sticanju dohotka i posticaja za privredni razvoj zemlje.Oporezivanjem se zahvata ekstradobit, odnosno različiti rentni oblici koji su rezultat eksternih faktora.Mere poreske politike se usmeravaju ka efikasnijem ostvarivanju programa razvoja.
Ekonomska stabilnost se obezbeđuje preko instrumenata ugrađenih, automatskih stabilizatora.Ovi instrumenti automatski reaguju na poremećanje ekonomske ravnoteže i promene bruto proizvoda, i doprinose stabilizaciji.Promene poreskih stopa i poreske olakšice postaju instrument diskrecione poreske i budžetske politike.
Poreska politika je deo ekonomske i socijalne politike.Ona obuhvata usklađeno delovanje državnih institucija kroz ubiranje javnih prihoda na raspodelu, razmenu, potrošnju i proizvodnju u određenom nacionalnom prostoru i vremenu u skladu sa društveno prihvatljivim ciljevima i zadacima.U našoj zemlji, subjekti poreske politike se javljaju od nivoa Republike do nivoa opština.Mere poreske politike oslanjaju se na poreski sistem pod kojim se podrazumevaju sve vrste poreza, doprinosa i drugih davanja koja čine javne prihode sa jedne i sve oblike javnih rashoda i propise koji ih uređuju sa druge strane.
Da bi se uspostavila kordinacija dejstva instrumenata i realizovali ciljevi koji su prioritetni, ekonomska politika, odnosno poreska politika, treba da reši probleme unutrašnjeg zaostajanja putem blagovremenog uočavanja poremećaja, zatim donošenjem odluka-određivanjem instrumenata i njihovom primenom.